Torbiele okołobrąbkowe w barku, znane również jako gangliony okołoobrąbkowe stawu ramiennego, są nieczęstymi zmianami patologicznymi towarzyszącymi dysfunkcjom barku. Chociaż szczegółowe statystyki dotyczące ich występowania są ograniczone, często diagnozowane są podczas badań obrazowych przeprowadzanych z powodu dolegliwości bólowych stawu barkowego. W moim gabinecie z tą patologią najczęściej pojawiają się pracownicy fizyczni, sportowcy uprawiające dyscypliny rzutowe, siatkarze/piłkarze ręczni. Co ciekawe w wielu przypadkach są to przypadkowe znaleziska w badaniu MR u osób nie mających wiele wspólnego ze sportem, gdzie podejrzewaliśmy inną patologię, dlatego też czułość diagnostyczna dla torbieli zawsze powinna być zachowana.
Neuropatia nerwu nadłopatkowego to patologia związany z uszkodzeniem nerwu nadłopatkowego, który odpowiada za innerwację mięśni w obrębie barku, w tym mięśni nadgrzebieniowego i podgrzebieniowego, a także tylnej torebki stawowej. Często neuropatia tego nerwu spowodowana jest występowaniem torbieli okołoobrąbkowej, która uciska na nerw powodując objawy. Uszkodzenie tego nerwu może prowadzić do osłabienia, bólu oraz ograniczenia ruchomości w stawie barkowym, co istotnie wpływa na jakość życia pacjentów
Charakterystyka torbieli okołoobrąbkowych
Torbiele okołobrąbkowe to struktury wypełnione płynem zlokalizowane w sąsiedztwie obrąbka stawu ramiennego. Powstają najczęściej na skutek uszkodzenia obrąbka, gdzie następuje uwypuklenie torebki wypełnionej płynem stawowym. Zwykle występują w górno-tylnym rejonie panewki stawu ramiennego gdzie mogą uciskać nerw nadłopatkowy w rzucie wcięcia grzebieniowo-panewkowego łopatki (uszkodzenie charakterystyczne dla siatkarzy, sportowców uprawiających sporty rzutowe czy pracowników fizycznych). Drugą częstą lokalizacją jest okolica wcięcia górnego łopatki, gdzie tworząca się torbiel uciska nerw nadłopatkowy w tejże okolicy powodując zaniki mięśni grzebieniowych oraz dolegliwości bólowe.
Etiologia torbieli
- Urazy i obciążenia: Torbiele mogą być następstwem nagłych urazów lub przewlekłych przeciążeń związanych z aktywnością fizyczną, zwłaszcza ruchami powyżej głowy.
- Czynniki degeneracyjne: Zmiany zwyrodnieniowe, które postępują z wiekiem, osłabiają strukturę obrąbka i błony maziowej, ułatwiając formowanie się torbieli.
- Uszkodzenia obrąbka: Torbiele są często związane z patologiami obrąbka, takimi jak uszkodzenia typu SLAP, powodującymi przecieki płynu maziowego.
Objawy kliniczne
- Ból w obrębie stawu barkowego: Torbiele mogą powodować ból, zwłaszcza podczas ruchów lub aktywności fizycznej, w wyniku ucisku na okoliczne struktury miękkie i nerwowe.
- Ograniczenia ruchomości i osłabienie: Pacjenci mogą doświadczać osłabienia mięśniowego i ograniczonego zakresu ruchu, co komplikuje wykonywanie codziennych czynności.
- Ucisk na nerw nadłopatkowy : Większe formacje torbielowate mogą naciskać na nerwy, czego efektem są objawy neurologiczne, takie jak parestezje i mrowienie. W przypadku przewlekłej neuropatii dochodzi do nieodwracalnego zaniku mięśni grzebieniowych łopatki.
Diagnostyka
- Wywiad i badanie fizykalne: Dla mnie jak zawsze kluczowe w procesie diagnostycznym. Wywiad zawsze ukierunkowuję na historię dolegliwości, aktualne objawy, a także aktywności sportowe i zawodowe mogące być związane z występującą patologią. Badanie fizykalne obejmuje ocenę zakresu ruchu, lokalizacji bólu oraz ewentualnych objawów neurologicznych. Ważne jest także badanie porównawcze siły oraz trofiki (wielkości) mięśni.
- Badania obrazowe: Rezonans magnetyczny (MRI) jest standardem w diagnostyce, pozwalając na dokładne zobrazowanie torbieli oraz ocenę współistniejących uszkodzeń stawowych.
- EMG i NCV: Elektromiografia oraz pomiar przewodnictwa nerwowego są pomocne w ocenie funkcji nerwu oraz stopnia uszkodzenia. Niestety nawet w rękach najbardziej doświadczonych neurologów badanie to jest miarodajne jedynie w około 50% przypadków (wynik jest prawidłowy mimo ewidentnej neuropatii), ponieważ nerw nadłopatkowy jest trudny do bezpośredniej stymulacji z powodu głębokiej lokalizacji.
Obraz pacjenta z zanikiem mięśnia podgrzebieniowego z powodu ucisku na nerw nadłopatkowy
Leczenie
Leczenie torbieli okołoobrąbkowych barku uzależnione jest od nasilenia objawów i wpływu na funkcjonalność stawu:
- Leczenie zachowawcze: W przypadku niewielkich zmian o niewielkiemu nasileniu, zwłaszcza u osób mało aktywnych lub z chorobami towarzyszącymi rekomenduję stosowanie leków przeciwbólowych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz fizjoterapię mającą na celu wzmocnienie mięśni i poprawę zakresu ruchu stawu. W wielu przypadkach modyfikacja stylu życia oraz unikanie aktywności nasilających dolegliwości bólowe przynosi trwałą poprawę.
- Leczenie operacyjne: Artroskopowe usunięcie torbieli z uwolnieniem nerwu nadłopatkowego oraz ewentualnym zaopatrzeniem uszkodzenia obrąbka jest dla mnie postępowaniem z wyboru. Jest to jedyna metoda leczenia umożliwiająca pełne wyleczenie. Niestety nie jest to operacja prosta i z racji operowania poza stawem ramiennym jest obarczona ryzkiem powikłań nerwowo-naczyniowych. W związku z tym powinna być zawsze wykonywana przez doświadczonego chirurga barku. Rocznie wykonuję kilka operacji tego typu, co sprawia, że pacjenci z nawet tak skomplikowanymi i rzadkimi patologiami mogą czuć się bezpiecznie.
Obraz pacjenta po leczeniu operacyjnym z widoczną regeneracją mięśnia podgrzebieniowego
Film przedstawiający leczenie torbieli okołoobrąbkowej z uwolnieniem nerwu nadłopatkowego